Bonas Hèstas

E-ò, l'anada 2008 que s'acaba.
Cap de temps entad acostumà's, qui ja passam en 2009.

Enta arresumir la mia anada 2008, que la considèri com las autes. A part que la mair s'ei guarit deu maixant mau, e deu men passadge en 1ra cientifica dab nòtas un chic justes, arré d'exepcionau, bonas e malas hèitas...
Après ua anada escolària en 2a un pòc cluca, l'anada 08/09 que s'anóncia mes bona.
En tot cap, que sèi en quina direccion mià'm...!

No sèi pas a vòste, mes jo, que m'ei passada hèra viste, l'anada 2008. Que cau ja hà's bonas arresolucions ta l'an seguent.
Ta jo qu'ei viste hèit: tribalhar mes (ta guadanhar mes?) en francés (tau "bac" en junh) e en matematicas, e tabé en Gascon, mès aquesta darrèra matéria, no la poix pas estudiar en licèu (visca l'escòla de la Republica), dongas, qu'ei tau men plaser personau (e tabé ta sajar de la har subervíver, medix si pòt paréixer un drin tard).
Ah! Tabé, que desbrembavi: postar mes sovent suu men blòg (mès la mia inspiracion qu'ei tan praube que serà mission impossible).

Adara que sòi en vacanças e que n'aprohèiti plan!
Doman, Nadau e disnar en çò deus pairs-bons. Entau cap d'An, los autes pairs-bons que viénen minjar a noste.
Enter temps, eh bé, no foti pas arré. Quin programa deus bons, héhé!

Bon, en tot cap, que'v sohèti Bonas Hèstas, e bona hartèra! (No horçatz pas tròp suu Jurançon, hé!)

Adixatz a tots!

Messadge xentz interès.

Jamés,
Hòra de la montanha,
Montanhòu,
No montanholejarà.

Huhuhu.

Istòria de pòrc

Pendolí que pendoliava

Oelh arroi que'u guardava
Pendolí que cajó
Oelh arroi que l'avó

Aquiu qu'avetz ua condineta entaths mainats que's condava a noste.
Si-be, eths pòrcs negres de Bigòrra qu'an eths oelhs arrois.
Mes seriosament, no vèi pas tròp quin esplicar aquerò....

Bon ja qui parlam de pòrcs, tan vau anar dinc ath honds; dongas quauques esprecions deth mié país pertocant aths pòrcs (deth sué nom latin Sus scrofa domesticus) era arrè-mair-bona que disè aths sués mainats (qui èran ena medeixa crampa), qüand se pelejàvan:

Diu vivant! Ua porcau ta cada pòrc!

Tabé n'èra pas riale de tratar quauqu'arrís de "vielh pòrc" qüand, per exemple, era persona concernada e's hè servir (a minjar, per ex.) sense aver fotut arré, e, segur, sense arregraciar.

Un aute mot que m'agrada tabé, medeix si no l'èi pas jamés audit. Aqueste qu'ei "poèrco" (['pwɛrku]).
Aqueste mot, emprontat ath castelhan, qu'ei un sinonime de porcàs o pipaut.

Vam, qu'ei tot per oé.

Alegria temporària

No v'avèvi pas dit: que i a un arriu suu terrenh familhau. Enfin, un arriu... un arriulet.
Mes aqueste arriulet qu'ei sec quasi tota l'anada.
Mes precisament, que podem véder aiga sonque dus o tres còps per an, a la desnevada o en cas de hòrta ploja.
Lavetz, a noste, qüand avem l'escandença de la poder véder, eh bé, que hèm la hèsta, nosati.
E justament, aqueste arriulet qui's nomenta "Era Glèra" (=eth glerèr), que'ns a amuixat la soa aiga, quauques dias-a.
No podoi pas préner fotos, lavetz, entad illustrar, aquiu qu'avetz un imadge de l'an passat.
No's ved pas sus la foto, mes oei que's pausan problemas d'erosion.
Avantz, segond la mair-bona, que's podèva passar xentz problèma d'ua arriba a l'aute. Ara, gràcias a las nostes amigas las vacas - qui's son passejada un drin tròp loenh deu lor camp - e a la hòrça destructora de l'aiga (qui pertant no briula pas hèra), que i a ua arralha de tres mètres enter lo lhèit de l'agau e l'arriba.
Lavetz, qué har? Qu'èi plantat un sarròt d'arbos sus l'arriba, mes aqueths no créixen pas pro viste.
Dongas pensi que vòi plantar uns bèths herèixos suu lhèit de l'agau, contra la paret de tèrra, ta minimisar l'erosion aiguèra e deu vent.
En esperar que poixca foncionar...


Eh! Ua beròia notícia!
Lo (suberbèth) drapèu gascon tan esperat qu'ei per fin arribat!!!!
Un HÈRA BÈTH MERCÉS tau Bin', xentz qui aqueste drapèu no seré probablament pas jamés materialisat!
Enta mes informacion, contactar Bin'.

Hètz beròi!

La "justícia" que condamna l'associacion Kokopelli

VARIETATS DE MILHÒCS (FOTO DE LA WIKIPEDIA)

Qu'ei hèit: l'associacion KOKOPELLI que deu pagar 12 000 € tau granatèr "Baumaux" (800 000€ de beneficis cada an) e 23 000 € ta l'Estat e la federacions deus industriaus de las semenças (FNPSPF).
Perqué? Aquesta associacion que vend varietats ancianas de plantas alimentàrias (per exemple milhòc (com sus la foto), blat, tomatas, pébers eca...) taus amators suu lor siti oèb.
Quiò, que sèi, qu'ei hastiau. Quin gausar véner varietats ancianas?
Quin gausar deféner la biodiversitat contra la monocultura?

Vam, deixem de peguejar.
Maugrat totas las promessas deu govèrn francés despuix mes de 30 ans ta tot çò qui tòca a l'environament (e tabé las promessas deu "Grennelle de l'environnement"; pareix que los OGM son proïbits en França xD), encoèra un còp que's ved de que i a ua volontat politica contra totas las accions qui poderén méter en perilh los ahars deus grands industriaus.

Tad acabar, un petit mapa de l'arreparticion de la cotura deus OGM en França en 2007 (tirada deu siti http://philcarto.free.fr/):



Eh mèrda, lo país noste qu'ei lo mes tocat.
Ua pensada taus qui an lo coradje d'anar dalhar camps de milhòc OGM, cara descoberta, e qui son oei en preson.

Hètz beròi ;)

Toti ara castanhèra!!!

E-ò, qu'ei era sason deras castanhas!
E si n'avetz pas era escadença de poder anar amassà'n quauques uas en bòsc, ta v'aconortar, aquiu qu'avetz ua cançoneta cantada per escolans aranés (Bossòst), trobada sus eth internet, e titolada "Era Castanhèra"!
Qu'avetz arremarcat de qu'aquesta video s'acaba dab un suberbeth << ATAU >>.

Tè, ja qui parlam de castanhas...


Era Castanha (deth latin "Castanea") qu'ei eth frut deth Castanhèr.
Eth castanhèr (nom sapient: "Castanea Sativa") qu'ei un grand arbo qui pòt víver enter 500 e 1000 ans (quauques son adjats de mes de 2000 ans). Qu'estó introdusit en tota Euròpa peths romans.
Qu'ei hèra cultivat a l'entorn de la mar Mediterranèa (mes tabé a noste, ens pirenèus) tara sua husta mes tabé e subertot tath sué frut, era castanha.
Après aver lhevat eth sué arisson, que's cosina de mantuas faiçons: borida dab era sua peth, qu'ei aperada "sabata"; borida sense era sua peth, que's dits "pelada". Qüand la hèn usclar o rostir, que l'apèran "iròla".
Que's pòt hèr tabé ua haria de castanhas, mes no'm demandatz pas si eth pan de castanhas ei bon, no'n sèi pas arré.

No v'èi pas aprés arré, mes au menx qu'èi escrivut quauqu'arré, hé hé!

Lavetz, bona serada, e bonas castanhas.

Divès 17 d'Octobre...

Eh bé! Que hasè longtemps!
Qu'èri en "stand-by" aqueths temps, mes que sòi encoèra ací!

Ta començar aqueste navèth messadge, que'v vòi har partadjar un siti qui vieni de descobrir.
Que s'apèra PARLA.CAT, e, qu'avetz comprés, qu'ei destinat a ensenhar la léngua catalana.
Que m'interessa hòrt permor que hè longtemps qui voi apréner lo catalan, aquesta léngua tan pròixe de la noste.

En qué consisteix?
Qu'ei simple. Que i a dus metòdes d'aprenedissadge:

Lo permèr: Un aprenedissadge autonòm, gràcias aus cors deu siti.
Avantadge: Qu'ei completament a gratis.

Lo segond: L'aprenedissadge que's hè dab l'ajuda d'un tutor. (90 euros, totun)

No ve'n disi pas mes, tot qu'ei esplicat sus: http://www.parla.cat

____

Tè, ua aute causa: que'm arreviri "un famós logicièu de batalar sus internet" en Gascon! Hé hé!
E tot a la man, en ve pregar!
Letra per letra, que prend temps, mès que'm hè tan gòi de véder aquerò en Gascon!!!

Lavetz, que'n pensatz? Pas mau, no? :D



PS: La foto d'aqueth beròi aolhèr lanusquet n'a pas nat ligam dab aqueth messadge. ;)

Vrespe en prat

Adixatz monde, no sèi pas tròp qué escríver, dongas que vòi hèr simple: que'v voi condar era mia vita.
Mes precisament, dissabte passat:

Qu'èri ena proprietat deths grands-pairs, en Bigòrra, un terrenh de dus ectares en baixa montanha. Eth paisan qui s'aucupa dera arredalhada qu'avè deixat darrèr eth quauques centènas de quilos de gèrba.
Que calè dongas aucupà-se'n: era mair-bona qu'apèra acò "balhar" (O lhèu "valhar"?).
No pas eth sinonime deth vèrbe "dar", eh.
Simplament, que cau arresterar eras artòrclas, botar tot en ua grand tela plastica (eh ò que sèi, qu'ei mau), e, en fin de vrèspe, après quauques anar-tornar en casau, tot eth balhadís qu'èra acudat en un còrn deth casau enta hèr compòst. Que pòt semblar estar un esperdici, mès qu'ei aquerò o cresmà'u.

N'èi pas nada fòto d'aquèra hèita - era sòr que m'a panat era mia camèra e que la s'ei presa a Lyon! - dongas, enta illustrar aqueste article, qu'èi prés ua vielha fòto d'ua hloreta primaverau. Si i a expèrts en botanica ací...

Bona fin de dimenjada e bon coradge enta començar ua navèra semmana, e ua aute, e ua aute, e ua aute... huhu!

Duas semmanas xentz articles

Arf! Com at podetz véder, que hè duas semmanas qui n'èi pas hèit un nau messadge...
La rentrada qu'èra mes estudiosa que pervist!
Que'm desencusi e prometi un nau article lèu lèu e mes interessant qu'aqueste.

Siatz hardits!

Autòpsia d'ua sang-nèra

Un estreit d'un documentari (en francés) sus l'episòde de la tuta d'Ovea, en Kanaky (Navèra Caledònia).

Tuta d'Ovea, autòpsia d'ua sang-nèra-8-5-08
enviat per bridgetower

Eth Diccionari Generau dera Lengua Gascona

Adixatz brabe monde!
Eth Joan qu'a publicat en darrèr article deth sué blòg eth permèr mot deth Diccionari Generau dera Lengua Gascona!
Atau que perpausa era idèia d'un diccionari TOT EN GASCON!
Aqueth que seré escrivut en Gascon composicionau.
Un diccionari com aqueth que seré mes utile enta melhorà's en Gascon (taths qui aprénen); atau no passam pas peth Francés (o peth Castelhan o Catalan) enta compréner un mot inconeixut.
Que seré tabé era pròva qui eth Gascon ei ua vertadèra LENG(U)A!

E vosati, ètz Ta o Contra un diccionari Gascon?

Natura e Biodiversitat

Com at poderetz véder ath hiu d'aqueste blòg, (quauques anadas-a) que caió amorós dera natura e dera sua incredible diversitat, un ordi de presa de conciéncia, qué.
Nosati Gascons qu'avem eretat d'un país encoèra pro sauvadge e que'ns devem de'u protedjar contre eras agressions deth monde modèrne e deth "progrès" uman.
Quin hèr ath noste nivèu? Que i a un sarròt de causas hèra simples, no las vòi pas enumerar ací, que seré tròp long.
Mès qüand avem comprés eth enjòc, qu'ei aiga suber òli.

Pensi qu'era luta taras loengas e culturas minorisadas e luta contre era destruccion dera planèta que van amassa. Ta jo, qüand aimam eth sué país, qu'aimam era sua natura.

Jo, era mia Gasconha, que la voi pròpia, naturau, e sauvadge!

Lavetz, qüand dalharatz era vòste pelosa, ajatz ua pensada taras creaturas qui víven ena gèrba, com aqueth sapo (Aqueth que l'èi vist, urosament).
Plantatz arbos (mès pas n'importa qué, que'n parlarèi mes tard), minjatz biò e venetz era vòste veitura!

Ua petita presentacion...

Adixatz monde!

Que m'apèri Hlorenç (Oficiaument "Florent"...). Qu'èi 16 ans e que vivi en Biarn.
Que sòi a mieitat Biarnés e Bigordan, quauques originas lanusquetas e deu costat de Luixon.
No hèi pas aqueste blòg ta condar la mia vita suu net sinó ta-d amuixar que lo Gascon ei (encoèra) ua loenga viva.
Que saunèji d'ua Gasconha autonòma a la manèra de la Catalonha vesina, ond lo Gascon seré oficiau e emplegat en la vita vitanta.
Que seguèixi la sagà "loblògdeu...", iniciada peu Joan e seguit peu Txatti e peu Bin' quauques temps après e qui s'inscriu en la lista creixenta deus blòg en loenga gascona.
Aqueste blòg que serà escrivut en Gascon, de segur, mès en dus dialèctes: en Biarnés paulin e en Bigordan montanhòu (lavedanés). Que comprenetz dongas perqué "Lo/Eth blòg d'un Gascon"!
A còps que mesclanhi los dus, mès que m'at perdonaratz.
N'èi pas la pretencion de parlar perfectament la loenga deu Palai (Palay), dongas si hèi pècas, n'arroderatz pas a me n'informar. ;)

Siatz hardits!